Ο νέος Οδηγός για πράσινες επενδύσεις 100 δις: Θετικά στοιχεία και βελτιώσεις

Σε ένα διεθνές περιβάλλον γεωπολιτικής ρευστότητας, η ευρωπαϊκή βιομηχανία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, που πλήττουν την ανταγωνιστικότητά της. Το 2024 η βιομηχανική παραγωγή στην ΕΕ συρρικνώθηκε κατά 2.3% και 6%, συγκριτικά με τα επίπεδα του 2023 και 2022, καθώς επιβαρύνεται με υπέρογκα ενεργειακά κόστη, 2-5 φορές υψηλότερα από τους ανταγωνιστές της σε Κίνα και ΗΠΑ. 

Παράλληλα, αντιμετωπίζει σύνθετους κανονισμούς, περιορισμένη χρηματοδότηση και ανεπαρκή κίνητρα. Η καινοτομία παραμένει ελλειμματική, με τις δαπάνες R&D να περιορίζονται στο 2.2% του ΑΕΠ. Συγχρόνως, χρονοβόρες αδειοδοτήσεις και ισχυρές εξαρτήσεις από τρίτες χώρες σε κρίσιμες πρώτες ύλες, αποθαρρύνουν στρατηγικές επενδύσεις.

Απαντώντας στις προκλήσεις αυτές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τον Φεβρουάριο τη Συμφωνία για την Καθαρή Βιομηχανία, με στόχο να κινητοποιήσει επενδύσεις 100 δις ευρώ στην πράσινη μετάβαση και τη βιομηχανική ανάπτυξη.

Βασικοί πυλώνες είναι η μείωση του ενεργειακού κόστους και του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, μέσω ΑΠΕ, αποθήκευσης, υδρογόνου ή δέσμευσης CO2 (CCS), καθώς και η ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής πράσινου εξοπλισμού (φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες, ηλεκτρολύτες, κ.ά.).

Κεντρικό εργαλείο αποτελεί το νέο πλαίσιο κανόνων κρατικών ενισχύσεων CISAF (Clean Industrial Deal State Aid Framework), που καθορίζει τις προδιαγραφές και το φάσμα οικονομικών κινήτρων για τέσσερις κατηγορίες επενδύσεων (Σχήμα 1).  

Η επανάσταση που φέρνει το CISAF είναι η ταχύτητα. Αν μια χώρα εφαρμόσει τις προδιαγραφές του, λαμβάνει άμεση έγκριση από την Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού, ώστε να προβεί σε διαγωνιστικές διαδικασίες σε εθνικό επίπεδο. Διαφορετικά, η αξιολόγηση είναι πολυετής, με αβέβαιο αποτέλεσμα.

Αναμφίβολα, το CISAF αποτελεί μια πολύτιμη επενδυτική εργαλειοθήκη στη σωστή κατεύθυνση. Η τυποποίηση κινήτρων και η εναρμόνιση παραμέτρων ενισχύουν τη διαφάνεια και αποτρέπουν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

Για να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα του, θα ήταν θεμιτές κάποιες βελτιώσεις, καθώς το νέο πλαίσιο θα μπορούσε:

1.    Να ακολουθήσει μια πιο ευέλικτη και τεχνολογικά ουδέτερη προσέγγιση, με έμφαση σε εφαρμόσιμες λύσεις ανά περίπτωση.

2.    Να μειώσει τους υπερβολικούς περιορισμούς στα έργα φυσικού αερίου που επιβάλλουν την πλήρη μετάβαση σε πράσινο υδρογόνο.

3.    Να προάγει ολιστικές λύσεις καινοτομίας, ώστε να αναπτυχθούν νέα οικοσυστήματα (π.χ. υδρογόνου, CCS).

4.    Να επιτρέπει νέα έργα ΑΠΕ, με απευθείας σύνδεση στη βιομηχανία, συνδυαστικά με PPAs που αντιστοιχούν σε υφιστάμενα έργα, αμβλύνοντας έτσι, πιθανούς χωροταξικούς περιορισμούς.

5.    Να ενσωματώνει την κρίσιμη συνιστώσα της λειτουργικής ενίσχυσης, αντί να εστιάζει αποκλειστικά στη στήριξη του επενδυτικού κόστους.

6.    Να αναπροσαρμόσει σε υψηλότερα επίπεδα τα ποσοστά ενίσχυσης, ιδίως για την περίπτωση παραγωγής πράσινου εξοπλισμού.

7.    Να υιοθετεί δομικές και μεσοπρόθεσμες διατάξεις για ουσιαστική στήριξη της βιομηχανίας, χωρίς παράλληλα να θεσπίζει νέα κόστη για τη μη ευέλικτη κατανάλωση.

8.    Να προβλέπει πιο ευέλικτο συνδυασμό χρηματοδοτικών εργαλείων, εισάγοντας μια ενιαία διαδικασία υποβολής αιτήσεων.

9.    Να λαμβάνει υπόψη την λεπτομερή μελέτη επάρκειας που εκπονούν οι εθνικές αρχές, σε συνδυασμό με την πανευρωπαϊκή μελέτη.

10.  Να συνδέει την κρατική ενίσχυση, έστω πιλοτικά, και με την τιμή μονάδας του παραγόμενου προϊόντος (όπως στις δημοπρασίες της τράπεζας υδρογόνου), αντί για την υφιστάμενη, μονομερή επιδότηση του προυπολογιζόμενου επενδυτικού κόστους.

Καταλήγοντας, το CISAF θα δημιουργήσει επενδυτική ορατότητα έως τα τέλη του 2030, προσδίδοντας διαφάνεια και ταχύτητα στην πράσινη μετάβαση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Με κατάλληλες προσαρμογές, θα αποτελέσει καταλύτη για τη βιώσιμη ανάπτυξη στην Ελλάδα, ενισχύοντας τον προσανατολισμό της βιομηχανίας μας σε επενδύσεις αιχμής, που εδραιώνουν την ανθεκτικότητα αλλά και τη στρατηγική μας αυτονομία.

Κατηγορίες Πράσινων Επενδύσεων για τις οποίες το CISAF προλβλέπει κρατική ενίσχυση

Δρ. Κώστας Ανδριοσόπουλος, Διευθυντής, HELLENiQ ENERGY Center for Sustainability and Energy @ Alba Graduate Business School, Καθηγητής Χρηματοοικονομικών & Ενεργειακής Οικονομίας, Alba Graduate Business School, The American College of Greece

Δρ. Νεκταρία Καρακατσάνη, Ενεργειακός Εμπειρογνώμονας

Ερευνητική Ομάδα, HELLENiQ ENERGY Center for Sustainability and Energy @ Alba Graduate Business School